Οι Ελληνες αμφισβητουν τα ΜΜΕ, ενω ξεπηδουν νεες φωνες
Διαβάστε το άρθρο “Greeks Question Media, and New Voices Pipe Up”, από το nytimes.com, στα Ελληνικά.
ΑΘΗΝΑ- Αργά το απόγευμα, πλήθος μαζεύτηκε στο καφέ Radio Bubble στο κέντρο της Αθήνας, πίνοντας μπύρες και κουβεντιάζοντας για την πολιτική. Το καφέ, που βρίσκεται στη μοντέρνα αλλά παραμελημένη γειτονιά των Εξαρχείων, χρηματοδοτεί έναν μικρό αριστερό ραδιοφωνικό σταθμό με το ίδιο όνομα, που εκπέμπει από το εσωτερικό του.
Έξω στα τραπεζάκια, όπου οι θαμώνες καπνίζουν στριφτά τσιγάρα, η συζήτηση στρέφεται αναπόφευκτα γύρω από τη μονομερή απόφαση του πρωθυπουργού Αντώνη Σαμαρά, τον περασμένο Ιούνιο, να κλείσει τον δημόσιο φορέα ραδιοτηλεόρασης, την ΕΡΤ, εν μία νυκτί, μετατρέποντας, έτσι, έναν φορέα που κάποτε θεωρείτο άντρο πελατειακών προσλήψεων σε γνήσιο μάρτυρα της ελευθερίας του τύπου.
«Όταν αρχίζει ένας πόλεμος, στέλνουν στρατό για να προστατέψει τη δημόσια τηλεόραση,» υποστηρίζει ο Αποστόλης Καραπουδάκης, ο οποίος ξεκίνησε το Radio Bubble, το 2007. «Εδώ, τον έστειλαν για να την κλείσει.»
Ενώ ακούγεται ένα τραγούδι των Beastie Boys, ο κ.Καραπουδάκης λέει πως ξεκίνησε το Radio Bubble με σκοπό να παίζει καλή μουσική, «το οποίο είναι πολιτική ενέργεια,» αλλά και ως απάντηση στα κυρίαρχα ΜΜΕ της Ελλάδας, ιδιοκτησίας, ως επί το πλείστον, της επιχειρηματικής ελίτ της χώρας, η οποία συχνά υπαγορεύει την ειδησεογραφική γραμμή.
Ο εν λόγω ραδιοσταθμός, με ενεργή παρουσία στo Twitter, είναι ένα από τα πολλά και μικρά, συχνά αριστερά, ειδησεογραφικά μέσα που έχουν ξεπηδήσει τα τελευταία χρόνια στην Ελλάδα. Παρόλο που το κοινό τους είναι ακόμα σχετικά περιορισμένο, σταδιακά παίζουν σημαντικό ρόλο στον διάλογο, κυρίως επειδή αμφισβητούν τις κυρίαρχες κυβερνητικές δομές της χώρας.
Ακόμα και πριν από την οικονομική κρίση, οι δημοσκοπήσεις έδειχναν ότι οι Έλληνες δεν εμπιστεύονται ούτε τα κυρίαρχα ΜΜΕ ούτε τους πολιτικούς, καθώς θεωρούν πως και οι δύο εμπλέκονται σε ένα είδος συντεχνιακού καπιταλισμού, που συνέβαλε στην χρεωκοπία της χώρας.
Τώρα, μετά τέσσερα χρόνια οικονομικής κρίσης, οι Έλληνες είναι ακόμα πιο επιφυλακτικοί όσον αφορά τους κυρίαρχους ειδησεογραφικούς οργανισμούς και διψάνε ακόμα πιο πολύ για ενημέρωση από μη παραδοσιακές πηγές, ιδιαίτερα αν αυτές παρεκκλίνουν από την κυβερνητική γραμμή πως δεν υπάρχει εναλλακτική στη λιτότητα. «Υπάρχει έλλειψη εμπιστοσύνης,» λέει η Ιωάννα Βώβου, η οποία διδάσκει ΜΜΕ στο Πάντειο Πανεπιστήμιο. «Είναι αλήθεια πως οι πολίτες, και κυρίως οι νέοι, υποστηρίζουν πως έχουν στραφεί σε εναλλακτικά μέσα ενημέρωσης.»
Ταυτόχρονα, η οικονομική κρίση έχει πυροδοτήσει ανεξέλεγκτες εικασίες για τα αληθινά αίτια της αθλιότητας στην Ελλάδα, συχνά πνίγοντας αξιόπιστες πληροφορίες σε μια κακοφωνία συνομωσιών. Ωστόσο, τα εναλλακτικά μέσα ενημέρωσης προσπαθούν σταδιακά να αποκαταστήσουν την εμπιστοσύνη, προάγοντας τη δημοσιογραφία των πολιτών και προβάλλοντας θέματα που παραμένουν ταμπού για τα παραδοσιακά μέσα.
Κάποιες από τις εναλλακτικές πηγές, όπως το Radio Bubble, το περιοδικό Unfollow και η πύλη ενημέρωσης The Press Project, κλίνουν προς τα αριστερά και ασκούν κριτική στην κυβέρνηση συνεργασίας του Αντώνη Σαμαρά, μια περίεργη συμμαχία ανάμεσα στο κεντροδεξιό κόμμα της Νέας Δημοκρατίας και το ΠΑΣΟΚ.
Το πιο διαδραστικό από τα τρία, το Radio Bubble, παροτρύνει το κοινό του να χρησιμοποιεί το Twitter για να στέλνει εικόνες και πληροφορίες ενώ διαδραματίζονται τα γεγονότα, χρησιμοποιώντας το hashtag #rbnews. Οι πληροφορίες που ανεβαίνουν στο Twitter βοηθούν στην αποσαφήνιση της εικόνας χαοτικών γεγονότων, όπως οι συγκρούσεις των διαδηλωτών με την αστυνομία, η οποία συχνά κάνει χρήση δακρυγόνων κατά τη διάρκεια των διαδηλώσεων.
«Αυτοαποκαλούμαστε μέσο ενημέρωσης των πολιτών, όχι εναλλακτικό μέσο ενημέρωσης,» υποστηρίζει η Θεοδώρα Οικονομίδη, πρώην συντάκτρια στο Radio Bubble και εθελόντρια ανθρωπιστικής βοήθειας, πριν επιστρέψει στην Ελλάδα το 2009. «Δεν θέλουμε ακροατές, θέλουμε πολίτες,» προσθέτει ο κ. Καραπουδάκης.
Αφηγείται πως ο σταθμός έπαιξε σημαντικό ρόλο τον Δεκέμβρη του 2008, εκπέμποντας όλο το εικοσιτετράωρο, όταν ξέσπασαν αναταραχές στην Αθήνα μόλις ένας αστυνομικός σκότωσε ένα δεκαπεντάχρονο αγόρι. Σήμερα, το Radio Bubble μετρά περίπου 9.000 followers στο Twitter και γύρω στις 100.000 ώρες προγράμματος κάθε μήνα στον διαδικτυακό ραφιοφωνικό σταθμό του. Τα κέρδη από το καφέ καλύπτουν τα λειτουργικά έξοδα και πληρώνονται μόνο οι υπάλληλοι του καφέ και οι δύο δημιουργοί του σταθμού.
Μέσα όπως το Unfollow και το The Press Project επιχειρούν να ασκήσουν ερευνητική δημοσιογραφία σε μια χώρα που δεν ασπάζεται πάντα αυτό το εγχείρημα. Το 2013, η Ελλάδα έπεσε 14 θέσεις, στο νούμερο 84, στον κατάλογο που καταρτίζουν οι Δημοσιογράφοι Χωρίς Σύνορα για την ελευθερία του τύπου. (Η Φινλανδία ήταν στην 1η θέση, η Γερμανία στην 17η και οι ΗΠΑ στην 32η.)
Το Unfollow, που έχει 7000-8000 συνδρομητές, έγινε φέτος γνωστό όταν κατέθεσε μήνυση εναντίον του ο Δημήτρης Μελισσανίδης, επικεφαλής της Aegean Oil, έπειτα από αναφορά του περιοδικού για καθυστέρηση της δικαστικής διαδικασίας που εκκρεμούσε εις βάρος ενός μέλους της οικογένειάς του για λαθρεμπόριο καυσίμων. Οι κατηγορίες για λαθρεμπόριο αποσύρθηκαν αργότερα, μετά τη λήξη της προθεσμίας παραγραφής. Το περιοδικό αντιμετωπίζει τώρα δεύτερη μήνυση για δυσφήμηση σχετικά με ένα άλλο άρθρο για μια επιχείρηση της οικογένειας Μελισσανίδη.
«Τί κάνουμε στο Unfollow; Προσπαθούμε να κάνουμε μια δουλειά που είναι αδύνατον να κάνουν τα παραδοσιακά μέσα, λόγω της σχέσης τους με τις μεγάλες επιχειρήσεις οι οποίες επιβάλλουν τις απόψεις και τα θέλω τους,» υποστηρίζει ο Άρης Χατζηστεφάνου, συνιδρυτής του περιοδικού και δημιουργός του ντοκυμαντέρ «Debtocracy», σύμφωνα με το οποίο η Ελλάδα θα πρέπει να εγκαταλείψει το ευρώ.
«Συνήθως, λέγεται πως η κυβέρνηση ελέγχει τα ΜΜΕ. Κατά την γνώμη μου, συμβαίνει το αντίστροφο: είναι οι οικονομικές ελίτ που ελέγχουν την κυβέρνηση,» προσθέτει ο κ. Χατζηστεφάνου.
Μετά το κλείσιμο της ΕΡΤ, το The Press Project μετέδιδε το σήμα της από μια εναλλακτική πλατφόρμα. (Από τότε, η ΕΡΤ συνέχισε να λειτουργεί με περίπου 600 απλήρωτους εργαζόμενους.)
Όταν το The Press Project ανέλαβε τη μετάδοση του σήματος της ΕΡΤ, «Ήταν ένα τεστ για να δούμε αν θα καταφέρναμε να μεταδώσουμε το σήμα σε ολόκληρη την Ελλάδα,» λέει ο Κώστας Εφήμερος, ο οποίος ξεκίνησε το The Press Project στο πλαίσιο μιας επιχείρησης πληροφορικής που διευθύνει, με αρκετές προσοδοφόρες ιστοσελίδες για αυτοκίνητα και αθλητισμό.
Αυτόν τον μήνα, το The Press Project απέκτησε και έκδοση στην Αγγλική γλώσσα. Επίσης, ετοιμάζει και έναν διαδικτυακό τηλεοπτικό σταθμό. Η ιστοσελίδα δεν φιλοξενεί διαφημίσεις από τράπεζες ή κυβερνητικούς οργανισμούς, «γιατί τέτοιες πηγές διαφήμισης στην Ελλάδα έχουν συνδεθεί με τη χειραγώγηση της πληροφορίας,» σύμφωνα με τη δήλωση της αποστολής της.
Το 2009, όταν ξέσπασε η κρίση, «νιώσαμε ότι υπήρχε ένα μεγάλο κενό στα ΜΜΕ,» λέει ο κύριος Εφήμερος, ενώ κάθεται στα γραφεία της εταιρίας στο Γκάζι, μια μοντέρνα, πρώην βιομηχανική περιοχή στο κέντρο της Αθήνας. «Θέλουμε να δημιουργήσουμε ένα μέσο που θα συζητά την κατάσταση των ΜΜΕ στην Ελλάδα,» προσθέτει.
Ο κ. Εφήμερος είπε ότι υποστήριξε το ΣΥΡΙΖΑ, το κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης, στις τελευταίες εκλογές, και ότι η διαδικτυακή εταιρία του διαχειρίζεται ιστοσελίδες που σχετίζονται με το κόμμα, καθώς και άλλα ελληνικά πολιτικά κόμματα. Το The Press Project, του οποίου μερικοί συνεργάτες έχουν συνεργαστεί και με την The New York Times, έβγαλε δημοσιογραφικό λαβράκι αυτό τον μήνα για έναν βουλευτή του ΣΥΡΙΖΑ που ερευνάται για φοροδιαφυγή, μια υπόθεση που αμαύρωσε την εικόνα του κόμματος, το οποίο θεωρεί εαυτόν ως άσπιλη εναλλακτική στα κυρίαρχα κόμματα.
Καθώς η δυσαρέσκεια για την κυβέρνηση αυξάνεται και τα κανάλια που αντιμετωπίζουν οικονομικές δυσκολίες μεταδίδουν όλο και περισσότερες επαναλήψεις, αντί για νέα προγράμματα, οι εναλλακτικές ιστοσελίδες μπορεί να κερδίσουν ακόμη μεγαλύτερη δημοτικότητα.
«Τον τελευταίο χρόνο, και οι δύο γονείς μου άνοιξαν λογαριασμό στο Twitter,» λέει η Τζανίν Λουλούδη, 30, δημοσιογράφος, ενώ κάθεται στο καφέ Radio Bubble. «Έχω δει αυτή την αλλαγή και σε άλλες οικογένειες. Θα δείτε ακόμη περισσότερους ανθρώπους στην ηλικία των γονιών μου να ενημερώνονται από το διαδίκτυο.»
«Αυτό που συνέβη στην ΕΡΤ προκάλεσε έναν δημόσιο διάλογο για το είδος των ΜΜΕ που θέλουμε,» λέει ένας άλλος νεαρός δημοσιογράφος, ο Βασίλης, που δεν ήθελε να αποκαλύψει το επώνυμό του, επειδή παρουσιάζει μια εκπομπή στο Radio Bubble με το ψευδώνυμο Πολύφημος, το όνομα του μυθικού Κύκλωπα. «Επειδή,» λέει, παραθέτοντας μια παραλλαγή μιας παλιάς παροιμίας, «στους τυφλούς, βασιλεύει ο μονόφθαλμος.»
Πηγή The New York Times
